देशभर आर्थिक मन्दीको असर गहिरिँदै गएको अवस्थामा मोरङ उद्योग व्यापार संघको आयोजनामा विराटनगरमा सुरु हुन लागेको विराट ट्रेड एक्स्पोलाई उद्योगी–व्यवसायीहरूले आशाको रूपमा हेरेका छन्। पुस १९ गतेसम्म सञ्चालन हुने एक्स्पोमा करिब २ लाख दर्शकको सहभागिता र २५ देखि ३० करोड रुपैयाँ कारोबार हुने अपेक्षा गरिएको छ। तर यस्तो लक्ष्य वर्तमान आर्थिक अवस्थासँग कति यथार्थपरक छ भन्ने प्रश्न पनि उत्तिकै उठेको छ।
हाल बैंकको उच्च ब्याजदर, लगानीकर्ताको कमजोर मनोबल र उपभोक्ताको घट्दो क्रयशक्तिले बजार सुस्त छ। यही पृष्ठभूमिमा आयोजना गरिएको एक्स्पोले तत्काल ठूलो आर्थिक परिवर्तन ल्याउनेभन्दा पनि बजारमा मनोवैज्ञानिक चलायमानता सिर्जना गर्ने अपेक्षा बढी गरिएको देखिन्छ। आयोजक स्वयंले पनि आर्थिक मन्दीका बीच मेला आयोजना गर्नु चुनौतीपूर्ण रहेको स्वीकार गरेका छन्।
यस वर्षको एक्स्पो परम्परागत व्यापार मेलाभन्दा फरक देखिने प्रयास गरिएको छ। कृषि र औद्योगिक उत्पादनसँगै सूचना प्रविधि, स्टार्टअप, कर–लेखा प्रणाली, महिला उद्यमशीलता र नवप्रवर्तनलाई प्राथमिकता दिइनु सकारात्मक पक्ष हो। यसले केवल बिक्री–वितरणभन्दा बाहिर गएर ज्ञान, सीप र नेटवर्क विस्तारमा योगदान पुर्याउने सम्भावना बोकेको छ।
भारत, बंगलादेश र पाकिस्तानका उत्पादन समावेश हुनु एकातिर उपभोक्ताका लागि विकल्प विस्तार हो भने अर्कोतर्फ स्वदेशी उद्योगका लागि प्रतिस्पर्धाको चुनौती पनि हो। यद्यपि यस्तो प्रतिस्पर्धाले दीर्घकालमा नेपाली उत्पादनको गुणस्तर र बजार रणनीतिमा सुधार ल्याउन सक्ने विश्लेषकहरू बताउँछन्।
मनोरञ्जन, सांस्कृतिक कार्यक्रम, किड्स जोन, सेल्फी जोनजस्ता आकर्षणले दर्शक संख्या बढाउन सहयोग गर्ने देखिए पनि दर्शकलाई उपभोक्तामा रूपान्तरण गर्न सक्ने क्षमता एक्स्पोको वास्तविक सफलता मापन गर्ने आधार बन्नेछ। केवल भीड जम्मा हुनु र कारोबार बढ्नु मात्र पर्याप्त नभई, उद्योगी–व्यवसायीबीच दीर्घकालीन व्यावसायिक सम्बन्ध विकास हुनु आवश्यक देखिन्छ।
‘कोशी पर्यटन वर्ष २०८२’ सँग एक्स्पोलाई जोड्नु रणनीतिक रूपमा सही कदम मानिए पनि यसको प्रभाव मेला सकिएपछि पनि निरन्तर रहनुपर्ने चुनौती छ। स्थानीय, प्रदेश र संघीय सरकारको सहभागिता भए पनि नीतिगत सुधार र लगानीमैत्री वातावरण निर्माणमा यस्ता कार्यक्रम कति उपयोगी हुन्छन् भन्ने प्रश्न खुलै छ।
समग्रमा, विराट ट्रेड एक्स्पो आर्थिक मन्दीको समयमा पूर्ण समाधान होइन, तर बजारलाई चलायमान बनाउने, उद्योगी–व्यवसायीको मनोबल केही हदसम्म उकास्ने र नवउद्यम तथा प्रविधिमैत्री सोचलाई अघि बढाउने एउटा प्रयासका रूपमा लिन सकिन्छ। यसको वास्तविक सफलता भने एक्स्पोपछि कति व्यवसाय विस्तार, लगानी सम्झौता र दीर्घकालीन प्रभाव सिर्जना हुन्छ भन्ने कुराले निर्धारण गर्नेछ।